Την εβδομάδα από 22/2 έως 27/2 2010 πραγματοποιήθηκαν πέντε συναντήσεις στα πλαίσια του σεμιναρίου "Hearing Voices". Οι συναντήσεις έγιναν σε διαφορετικά σημεία της Αθήνας. Στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, σε χώρο του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αθηνών και στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ελληνισμού της Διασποράς. Στόχος του σεμιναρίου υπήρξε η εξοικείωση του ελληνικού κοινού με τις δραστηριότητες του δικτύου "Hearing Voices". Πριν εξετάσουμε κατά πόσο το σεμινάριο υπήρξε επιτυχές χρειάζεται να παρουσιάσουμε δύο λόγια για το δίκτυο, όπως το ίδιο αυτοπροσδιορίζεται:
"Το δίκτυο Hearing Voices (HV) ξεκίνησε το 1988 από την Ολλανδία όταν ο ψυχίατρος Marius Romme έλαβε σοβαρά υπόψη τις κριτικές απόψεις μιας γυναίκας που τον επισκεπτόταν επειδή άκουγε φωνές και αμφισβητούσε την αντιμετώπιση που πρότεινε το ορθόδοξο ψυχιατρικό μοντέλο. Αντί της αντιμετώπισης τέτοιων και ανάλογων εμπειριών ως “κούφια” συμπτώματα που στοιχειοθετούν ένα ψυχιατρικό σύνδρομο (π.χ. σχιζοφρένεια), το κίνημα Hearing Voices προτείνει σεβασμό για το νόημα κάθε βιώματος, μια ολιστική προσέγγιση και αποδοχή. Στην Αγγλία σήμερα υπάρχουν 195 ομάδες αυτοβοήθειας HV. Ομάδες υπάρχουν ακόμη σε πολλές χώρες της Ευρώπης, στην Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, στην Ιαπωνία, στην Παλαιστίνη και στις ΗΠΑ.
Μερικά χρόνια αργότερα, στην Αγγλία, εμπνεόμενο από τις βασικές αρχές του Hearing Voices, ξεκινά το Paranoia Network και επικεντρώνει στις «ασυνήθιστες» πεποιθήσεις οι οποίες συνήθως ταξινομούνται ως «παραληρηματικές ιδέες». Ενάντια στην παθολογικοποίηση κάθε ανθρώπινης εμπειρίας, οι ομάδες αυτές βάζουν μπροστά τη δημιουργικότητα και την ενεργό δράση όσων θέλουν να μιλήσουν ανοιχτά για ό, τι τους ταλαιπωρεί, ή να καταθέσουν την εμπειρία τους σχετικά με τους τρόπους που οι ίδιοι βρήκαν για να αντιμετωπίσουν δύσκολες στιγμές.
Το σεμινάριο λοιπόν στοχεύει στο να δουλέψουμε πάνω σε εμπειρίες οι οποίες αντί να εκλαμβάνονται ως «μέρος ενός προβλήματος» μπορούν να γίνουν «μέρος της λύσης του προβλήματος». Η λογική του να λαμβάνεται υπόψη το περιεχόμενο των φωνών έχει να κάνει όχι μόνο με την υποστήριξη της ανάπτυξης ψυχολογικών παρεμβάσεων αλλά και με την απομάκρυνση από το μοντέλο της ασθένειας και την αντιμετώπιση των φωνών ως ένα τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. "
Μερικά χρόνια αργότερα, στην Αγγλία, εμπνεόμενο από τις βασικές αρχές του Hearing Voices, ξεκινά το Paranoia Network και επικεντρώνει στις «ασυνήθιστες» πεποιθήσεις οι οποίες συνήθως ταξινομούνται ως «παραληρηματικές ιδέες». Ενάντια στην παθολογικοποίηση κάθε ανθρώπινης εμπειρίας, οι ομάδες αυτές βάζουν μπροστά τη δημιουργικότητα και την ενεργό δράση όσων θέλουν να μιλήσουν ανοιχτά για ό, τι τους ταλαιπωρεί, ή να καταθέσουν την εμπειρία τους σχετικά με τους τρόπους που οι ίδιοι βρήκαν για να αντιμετωπίσουν δύσκολες στιγμές.
Το σεμινάριο λοιπόν στοχεύει στο να δουλέψουμε πάνω σε εμπειρίες οι οποίες αντί να εκλαμβάνονται ως «μέρος ενός προβλήματος» μπορούν να γίνουν «μέρος της λύσης του προβλήματος». Η λογική του να λαμβάνεται υπόψη το περιεχόμενο των φωνών έχει να κάνει όχι μόνο με την υποστήριξη της ανάπτυξης ψυχολογικών παρεμβάσεων αλλά και με την απομάκρυνση από το μοντέλο της ασθένειας και την αντιμετώπιση των φωνών ως ένα τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. "
Το δίκτυο αποτελεί έκφραση ενός ευρύτερου κινήματος με ένα σημαντικό στόχο. Να επιτύχει την αλλαγή της στάσης απέναντι στις ακουστικές ψευδαισθήσεις και κατ'επέκταση την ψυχική ασθένεια. Το μήνυμα της αλλαγής δεν απευθύνεται στην ψυχιατρική κοινότητα αλλά στην ευρύτερη κοινωνία. Το κίνημα θεωρεί ότι πρώτα πρέπει να πειστεί η κοινωνία ότι οι ακουστικές εμπειρίες αυτού του είδους δεν εντάσσονται ικανοποιητικά στο μοντέλο της ασθένειας. Άλλωστε σύμφωνα με αυτούς το παραδοσιακό μοντέλο της ψυχικής ασθένειας είναι προβληματικό. Υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα, που πηγάζουν από τις φωνές δεν προέρχονται από αυτή καθ'εαυτή την ύπαρξη των φωνών αλλά από τις δυσκολίες των ατόμων να τις διαχειριστούν σε ένα περιβάλλον, όπου όλοι τις θεωρούν σύμπτωμα σοβαρής ασθένειας. Όταν επιτευχθεί η αλλαγή στάσης της ευρύτερης κοινωνίας η ψυχιατρική κοινότητα θα αναγκαστεί να ακολουθήσει.
Παρουσιάστηκαν αφηγήσεις από άτομα τα οποία σήμερα ακούν φωνές, αλλά διατηρούν ένα υψηλότατο επίπεδο λειτουργικότητας. Οι εμπειρίες τους από τις ορθόδοξες ψυχιατρικές παρεμβάσεις υπήρξαν αρνητικές. Κάποιοι από αυτούς θεωρούν την παραδοσιακή ψυχιατρική ισοπεδωτική και κακοποιητική. Περιέγραψαν τις τεχνικές και τους τρόπους με τους οποίους έμαθαν να καθιστούν τις φωνές που ακούν ουδέτερες εμπειρίες, που δεν δυσκολεύουν την καθημερινότητά τους. Κάποιοι από αυτούς αναγνώρισαν ακόμη και θετικά στοιχεία στις φωνές που ακούν, με την έννοια ότι η εμφάνιση των φωνών λειτουργεί προειδοποιητικά, ως ένδειξη αυξημένου στρες στον οργανισμό.
Το κίνημα δίνει μεγάλη σημασία στο περιεχόμενο των ακουστικών ψευδαισθήσεων. Καθώς αποφεύγει να τις θεωρεί ένδειξη ψυχοπαθολογίας δέχεται τις περισσότερες από τις δυνατές ερμηνείες για την προέλευσή τους. Δεν απορρίπτει ακόμη και έκδηλα μεταφυσικές ή πνευματιστικές ερμηνείες διατηρώντας μίαν αυστηρή ουδετερότητα. Αντίστοιχα αν και δεν δηλώνει ρητά ότι υιοθετεί κάποια συγκεκριμένη ψυχολογική ερμηνεία, θεωρεί ότι οι φωνές σχετίζονται με περιστατικά της ζωής του ατόμου, ιδίως τραυματικές εμπειρίες. Η θέση αυτή μοιάζει να δέχεται ψυχαναλυτικές επιρροές. Σε τούτο συνηγορεί το γεγονός ότι το περιεχόμενο των λεγομένων των φωνών αναλύεται, ώστε να έλθουν στην επιφάνεια σημεία που ως τότε διέφευγαν της προσοχής.
Βέβαια υπάρχει μία ευκαμψία σχετικά με τον τρόπο χειρισμού των φωνών που δεν περιορίζεται στην ανάλυσή τους. Οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να παρουσιάζουν - αν έχουν - κάποια στρατηγική ή προσέγγιση που τους φάνηκε χρήσιμη στη διαχείριση των φωνών. Οι εμψυχωτές (facilitators) δεν διστάζουν να ωθήσουν τους συμμετέχοντες να αλληλεπιδράσουν με τις φωνές, να τις ελέγξουν, να τις οριοθετήσουν ή και να τις διατάξουν να σωπάσουν αν είναι εφικτό.
Κάτι που στην παραδοσιακή ψυχιατρική αντιμετωπίζεται είτε ως ανώφελο, είτε ως δυνητικά επικίνδυνο, εδώ λαμβάνει μία κεντρική θέση και καθίσταται βασικό σημείο για την ανάρρωση. Η προσέγγιση αυτή είναι σχετικά νέα στη χώρα μας. Η ενασχόληση με το περιεχόμενο του λόγου των φωνών έχει υποστηριχθεί ότι μπορεί να παρασύρει τον θεραπευτή στον ψυχωτικό κόσμο του ασθενους σε μία αδιέξοδη διαπραγμάτευση. Συνήθως οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν ενθαρρύνονται να ασχολούνται με τις φωνές. Αναμένουν την εξάλειψή τους μέσα από τη χρήση ψυχοφαρμάκων. Η προσέγγιση του κινήματος περισσότερο από κάθε τι άλλο υπογραμμίζει την ανάγκη για σεβασμό στην εμπειρία του ατόμου. Πρόκειται για μία έκφραση ολιστικής και βιοψυχοκοινωνικής προσέγγισης.
Τα μέλη του δικτύου που παρουσίασαν τις δράσεις και τις μεθόδους τους πέρα από τους γενικούς στόχος της γνωριμίας του κοινού με το κίνημα θέλησαν να δημιουργήσουν τις πρώτες δικτυώσεις για τη δραστηριοποίηση του δικτύου στην Ελλάδα από Έλληνες. Οργανωμένα δίκτυα "Hearing Voices" υπάρχουν σε περισσότερες από 30 χωρες στον κόσμο, αλλά όχι στην Ελλάδα. Καθώς πρόκειται για μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εξέλιξη στο χώρο της ψυχικής υγείας κάθε σχετική εξέλιξη με το θέμα θα παρουσιάζεται στο παρόν ιστολόγιο.
